سود پرک یا کاستیک سودا (NaOH) یکی از مواد مهم در صنایع مختلف از جمله تولید کاغذ، تصفیه آب، صنایع نفت و گاز و صنایع شیمیایی است. در ایران، دو نوع تولیدکننده اصلی سود پرک وجود دارند. گروه اول تولیدکنندگانی هستند که خود دارای واحد الکترولیز نمک هستند و از این فرآیند سود مایع را به سود پرک تبدیل می‌کنند. گروه دوم تولیدکنندگانی هستند که سود مایع را از پتروشیمی اروند یا سایر تولیدکنندگان خریداری می‌کنند و سپس آن را به سود پرک تبدیل می‌کنند. در ادامه، این دو گروه و فرآیندهای تولید هر کدام توضیح داده می‌شـود.
تولیدکنندگان سود پرک در ایران
1) تولیدکنندگان دارای الکترولایزر
این گروه از تولیدکنندگان، سود سوزآور (مایع) را با استفاده از فرآیند الکترولیز نمک تولید می‌کنند. فرآیند الکترولیز شامل عبور جریان برق از محلول آب نمک (NaCl) است که باعث تجزیه آن به سود سوزآور (NaOH)، گاز کلر (Cl2) و گاز هیدروژن (H2) می‌شود. سپس سود مایع تولیدشده به واحد تغلیظ و در نهایت به سود پرک تبدیل می‌شود.
این تولیدکنندگان به دلیل سرمایه‌گذاری بالا در تجهیزات الکترولایزر، از لحاظ تولید و قیمت‌گذاری مستقل هستند. از جمله این شرکت‌ها می‌توان به شرکت تولیدی شیمیایی کلران، شرکت نیروکلر، شرکت کلر پارس و شرکت پتروشیمی شوشتر اشاره کرد. این شرکت‌ها بر اساس موجودی محصول و بازار فروش سایر محصولات خود، قیمت سود پرک را تنظیم می‌کنند. آن‌ها همچنین به دلیل اهمیت حفظ کیفیت و اعتبار برند، تمایل به کاهش کیفیت برای سود بیشتر ندارند.
هرچند قیمت‌گذاری این تولیدکنندگان تابع قیمت‌گذاری سود سوزآور مایع در بورس کالا است که توسط پتروشیمی اروند، بزرگ‌ترین تولیدکننده سود مایع در ایران، تعیین می‌شود، اما در نهایت این شرکت‌ها از لحاظ سیاست‌های تولید و قیمت‌گذاری آزادی بیشتری دارند.
فرآیند تولید سود پرک با الکترولایزر
- الکترولیز نمک: آب نمک از طریق سلول الکترولایزر جریان برق می‌گیرد که منجر به تولید سود سوزآور مایع، کلر و هیدروژن می‌شود.
- تغلیظ: سود مایع تولیدشده از واحد الکترولیز به واحد تغلیظ فرسـتاده می‌شود. در این واحد، با حرارت دادن، آب موجود در سود مایع تبخـیر می‌شود.
- تبدیل به پرک: پس از تغلیظ، سود به شکل جامد در می‌آید. سود جامد به شکل پرک یا تکه‌های نازک در می‌آید که به آن سود پرک می‌گویند.
2) تولیدکنندگان وابسـته به سود مایع پتروشیمی اروند
گروه دوم تولیدکنندگان، سود مایع مورد نیاز خود را از پتروشیمی اروند یا سایر تولیدکنندگان خریداری می‌کنند و آن را به سود پرک تبدیل می‌کنند. پتروشیمی اروند به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده سود مایع در ایران، نقشی اساسی در تامین نیاز این تولیدکنندگان دارد. این تولیدکنندگان از لحاظ تولید و قیمت‌گذاری وابسـته به قیمت و تولید سود مایع از پتروشیمی اروند هستند.
تفاوت اصلی این گروه از تولیدکنندگان با تولیدکنندگان دارای الکترولایزر در وابستگی آن‌ها به قیمت سود مایع و نحوه تامین آن است. اگر قیمت سود مایع توسط پتروشیمی اروند تغییر کند، قیمت سود پرک این شرکت‌ها نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
فرآیند تبدیل سود مایع به سود پرک
- دریافت سود مایع: این شرکت‌ها سود مایع خریداری‌شده از پتروشیمی اروند یا سایر منابع را دریافت و در مخازن بزرگ ذخیره می‌کنند.
- تغلیظ: سود مایع به واحد تغلیظ فرسـتاده می‌شود که در آن با اسـتفاده از حرارت، آب اضافی تبخیر می‌شود تا سود به یک مـاده جامد تبدیل شود.
- تبدیل به پرک: سود مایع تغلیظ‌شده پس از خشک شدن به شکل پرک درمی‌آید و بسته‌بندی می‌شود.
3) مقایسه بین دو گروه تولیدکنندگان
تولیدکنندگانی که خود دارای واحد الکترولیز هستند از لحاظ تولید و قیمت‌گذاری انعطاف بیشتری دارند. آن‌ها می‌توانند بر اساس شرایط بازار و موجودی محصولات خود، قیمت را تغییر دهند. از طرفی، تولیدکنندگانی که سود مایع را خریداری می‌کنند، وابـسته به تولیـد و قیمت‌گذاری پتروشیمی اروند هستند. با این حال، هر دو گروه به دنبال ارائه محصولاتی با کیفیت بالا هستند و هرگونه کاهش کیفیت می‌تواند تأثیر منفی بر اعتبار برند آن‌ها داشته باشد.
نتیجه‌گیری
تولید سود پرک در ایران توسط دو گروه اصلی از تولیدکنندگان انجام می‌شود. گروهی که دارای واحد الکترولیز هستند و از طریق فرآیند الکترولیز نمک سود پرک را تولید می‌کنند، و گروهی که سود مایع را از پتروشیمی اروند یا سایر تولیدکنندگان خریداری کرده و آن را به سود پرک تبدیل می‌کنند. هر دو گروه نقش مهمی در تامین نیاز صنایع داخلی و صادرات این محصول به بازارهای جهانی دارند.
تولیدکنندگان سود پرک در ایران